Năm 2025 đánh dấu gần ba thập kỷ hợp tác giữa Viện Chăn nuôi (NIAS) và Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI). Đây là một hành trình gắn bó, hợp tác và sẻ chia, đóng góp một phần vào sự phát triển của ngành chăn nuôi tại Việt Nam.
Câu chuyện bắt đầu từ năm 1994, khi hai trung tâm nghiên cứu quốc tế — Trung tâm Nghiên cứu Chăn nuôi châu Phi (ILCA) và Phòng Thí nghiệm Quốc tế về Nghiên cứu Bệnh Động vật (ILRAD) — sáp nhập để hình thành ILRI ngày nay.
Những kết nối đầu tiên và tầm nhìn chung
Cuộc họp đầu tiên của ILRI tại Đông Nam Á diễn ra tại trụ sở của NIAS vào năm 1997 (ảnh: NIAS).
Trong buổi họp kỷ niệm quan hệ đối tác NIAS-ILRI, TS. Nguyễn Việt Hùng, Giám đốc khu vực châu Á của ILRI, chia sẻ vào năm 1997, NIAS đã tổ chức cuộc họp đầu tiên với ILRI tại khu vực Đông Nam Á tại trụ sở của NIAS, dưới sự lãnh đạo và hỗ trợ của GS. Lê Viết Ly, khi đó là Phó Viện trưởng NIAS. Cuộc họp đánh dấu những bước đi đầu tiên của ILRI trong khu vực và mở ra mối quan hệ hợp tác bền vững, gắn bó giữa hai tổ chức.
Khi ấy, TS. Hank Fitzhugh, Tổng giám đốc đầu tiên của ILRI, lãnh đạo các nỗ lực nghiên cứu chăn nuôi và phát triển trên toàn cầu. Ông chia sẻ: “Cuộc họp đó có ý nghĩa rất lớn đối với việc xây dựng thành công các chương trình của ILRI tại châu Á sau này. Các kế hoạch của ILRI nhận được nhiều lời khuyên quý báu và sự hỗ trợ từ các chuyên gia của NIAS. Nhiều chương trình sau này của ILRI tại Việt Nam và khu vực cũng được định hướng từ đó.”
Cuộc họp đầu tiên của ILRI tại Đông Nam Á diễn ra tại trụ sở NIAS vào năm 1997 (ảnh: NIAS).
TS Carlos Seré thăm Trung tâm Nghiên cứu Dê và Thỏ Sơn Tây, một đơn vị trực thuộc Viện Chăn nuôi vào năm 2008 (ảnh: NIAS).
Năm 2008, Việt Nam đăng cai tổ chức Hội nghị của Hiệp hội Chăn nuôi châu Á – Úc (AAAP) do GS. Lê Viết Ly chủ trì. Sự kiện có sự tham dự của TS. Carlos Seré, Tổng giám đốc ILRI tại thời điểm đó. Ông đã có bài phát biểu về vai trò của chăn nuôi nông hộ trong phát triển kinh tế ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, trong đó nhấn mạnh tầm nhìn chung của NIAS và ILRI trong phát triển chăn nuôi bền vững và bao trùm.
TS Nguyễn Việt Hùng, Giám đốc Khu vực ILRI châu Á, thăm và trao đổi về hợp tác ILRI-NIAS với GS Lê Viết Ly, nguyên Phó Viện trưởng Viện Chăn nuôi (NIAS) (ảnh: ILRI).
Hợp tác nghiên cứu vì hệ thống chăn nuôi và thực phẩm bền vững
Trong giai đoạn 2010–2012, hai bên phối hợp thực hiện dự án do Quỹ Môi trường Toàn cầu (GEF) tài trợ “Phát triển và ứng dụng công cụ hỗ trợ ra quyết định nhằm bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng di truyền trong vật nuôi bản địa và các loài hoang dã”. Dự án được triển khai tại ba tỉnh Sơn La, Bắc Ninh và Hà Nội, tập trung vào các giống gà và lợn bản địa, góp phần bảo tồn và khai thác hiệu quả nguồn gen vật nuôi quý của Việt Nam, đặt nền tảng phát triển đa dạng sinh học và sinh kế nông thôn.
Khóa tập huấn về “Các phương pháp điều tra nông hộ và phân tích chính sách thị trường giống vật nuôi” thuộc dự án GEF. Trong ảnh (từ phải sang): PGS.TS Hoàng Văn Tiệu, nguyên Viện trưởng Viện Chăn nuôi; và TS Isabelle Baltenweck, khi đó là nghiên cứu viên cao cấp của ILRI và hiện là Lãnh đạo Chương trình Con người, Chính sách và Thể chế tại ILRI (ảnh: NIAS).
Từ 2012 đến 2024, hợp tác ILRI–NIAS được mở rộng thông qua nhiều Chương trình Nghiên cứu của CGIAR. Dưới Chương trình Chăn nuôi và Thủy sản (2013–2017), hai bên đã hỗ trợ nông hộ nhỏ nâng cao năng suất và chất lượng thực phẩm có nguồn gốc từ động vật thông qua cải thiện giống, thức ăn và thực hành chăn nuôi. Tiếp đó, Chương trình Nông nghiệp vì Dinh dưỡng và Sức khỏe (A4NH, 2015–2018) đã kết nối nông nghiệp với dinh dưỡng và sức khỏe, giúp tăng cường an toàn thực phẩm và dinh dưỡng tại Việt Nam.
Chuyên gia của NIAS điều phối các sáng kiến cải tiến di truyền và thức ăn chăn nuôi ở khu vực Tây Bắc, giúp nông dân tăng năng suất chăn nuôi (ảnh: ILRI/Chi Nguyễn).
Trong các giai đoạn sau này, hợp tác tiếp tục được mở rộng thông qua Chương trình Nghiên cứu về Chăn nuôi (2019–2022) và Sáng kiến Năng suất Chăn nuôi Bền vững (SAPLING, 2022–2024) tại khu vực Tây Bắc. NIAS điều phối các hợp phần về cải tiến di truyền và phối trộn thức ăn, trồng cỏ chăn nuôi, giúp nông dân chăn nuôi hiệu quả, bền vững hơn, đồng thời giúp nâng cao năng lực cho cán bộ và nhóm nông dân địa phương.
Phát triển chuỗi giá trị chăn nuôi và an toàn thực phẩm
Cùng với các chương trình nghiên cứu của CGIAR, hai viện cũng phối hợp triển khai nhiều dự án song phương. Dự án SafePORK (2018–2022) do Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Úc (ACIAR) tài trợ góp phần tăng cường an toàn thực phẩm trong chuỗi giá trị thịt lợn quy mô nhỏ, cải thiện khâu giết mổ, chế biến và vệ sinh tại chợ truyền thống, giảm nguy cơ mất an toàn thực phẩm. Trong dự án này, NIAS điều phối hoạt động phát triển chuỗi giá trị lợn Bản tại Hòa Bình (nay thuộc tỉnh Phú Thọ), giúp nâng cao năng suất và bảo tồn giống địa phương.
NIAS điều phối hoạt động nâng cao năng suất lợn Bản và bảo tồn nguồn gen bản địa trong các chuỗi giá trị nông hộ nhỏ, thuộc dự án SafePork do ACIAR tài trợ (ảnh: ILRI/Chi Nguyễn).
Gần đây nhất, Dự án Nguồn lợi Gen Gà châu Á (AsCGG, 2021–2025) do ACIAR tài trợ tập trung cải thiện giống gà, dinh dưỡng và sinh kế nông hộ. Với sự điều phối của NIAS, các nông hộ chăn nuôi đã tiếp cận được giống gà tốt, được tập huấn kỹ thuật chăn nuôi hiệu quả hơn, góp phần nâng cao thu nhập và đời sống người dân.
NIAS điều phối dự án AsCGG, giúp nông dân chăn nuôi gia cầm quy mô nhỏ tiếp cận giống tốt hơn và cải thiện sinh kế tại các tỉnh Hòa Bình, Hà Nam và Quảng Bình (ảnh: ILRI/Chi Nguyễn).
Phát biểu tại cuộc họp khởi động giai đoạn 2 dự án AsCGG, TS Phạm Công Thiếu, Viện trưởng NIAS, nhấn mạnh: “Quan hệ hợp tác lâu dài giữa NIAS và ILRI không chỉ dừng lại ở nghiên cứu, mà còn là sự gắn bó, tin tưởng và chia sẻ tri thức, mang lại những tác động thiết thực cho cộng đồng.”
Trong thời gian tới, giai đoạn 2 của dự án AsCGG (2025–2029) và Chương trình Khoa học CGIAR về Thực phẩm Bền vững từ Chăn nuôi và Thủy sản (SAAF, 2025–2030) sẽ tiếp tục phát huy nền tảng hợp tác này, hướng tới chuyển đổi bền vững hệ thống thực phẩm tại Việt Nam.
Họp khởi động Giai đoạn 2 — Dự án Nguồn lợi gen gà Châu Á (AsCGG) diễn ra tại trụ sở NIAS (ảnh: NIAS).
Nhân dịp kỷ niệm gần 30 năm hợp tác ILRI–NIAS, chúng ta cùng tri ân những nhà lãnh đạo, nhà khoa học và nông dân, những người đã đồng hành, góp phần xây dựng một ngành chăn nuôi Việt Nam bền vững và phát triển hơn.
Đọc thêm các tài liệu liên quan:
Vietnam Institute of Animal Science and ILRI to enhance collaboration in livestock research
From national to local level: Leveraging SafePORK impacts on food safety in Vietnam
Australia-funded safe pork project in Vietnam reviews 2020 achievements and sets goals for 2021
ILRI Asia 